ساب دورال هماتوما یکی از مشکلات جدی مغزی است که به دلیل خونریزی در فضای بین مغز و پرده های محافظ آن ایجاد می شود. روش درمان معمول این عارضه به صورت جراحی مانند ایجاد سوراخ در جمجمه (کرانیوتومی یا برهول) بوده است. اما امروزه با پیشرفت های پزشکی، روش های کم تهاجمی مانند آنژیوگرافی مغزی به عنوان یک راهکار نوین و مؤثر برای درمان این مشکل استفاده می شوند. این روش با بستن رگ های خونریزی دهنده از داخل عروق، بدون نیاز به جراحی، می تواند بیماران را درمان کند.
ساب دورال هماتوما چگونه ایجاد می شود؟
زمانی که یکی از رگ های خونی کوچک بین مغز و پرده دورا پاره می شود و خون در این فضا جمع می شود، ساب دورال هماتوما رخ می دهد. این وضعیت معمولاً بر اثر ضربه شدید به سر ایجاد می شود، مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، ضربات ورزشی یا برخوردهای شدید. در برخی موارد، حتی ضربات خفیف نیز می توانند منجر به خونریزی شوند، مخصوصا در افراد مسن که مغز به مرور زمان کوچک تر شده و رگ های خونی شکننده تر شده اند. علاوه بر ضربه، عوامل دیگری مانند مصرف داروهای رقیق کننده خون، اختلالات انعقادی و مصرف الکل نیز می توانند احتمال خونریزی را افزایش دهند. بر اساس سرعت و شدت خونریزی، ساب دورال هماتوما می تواند به صورت حاد، تحت حاد یا مزمن ظاهر شود. در موارد حاد، علائم سریعاً بروز می کنند و ممکن است نیاز به درمان اورژانسی داشته باشد، درحالی که در نوع مزمن، خونریزی به آرامی ادامه پیدا کرده و علائم ممکن است هفته ها بعد ظاهر شوند.

روش های سنتی جراحی برای درمان ساب دورال هماتوما
روش های سنتی درمان ساب دورال هماتوما عموما با جراحی باز انجام می شوند تا خونی که جمع شده، از فضای زیر سخت شامه خارج شده و از فشار بر مغز جلوگیری شود. این جراحی ها شامل دو روش اصلی هستند:
- ایجاد سوراخ در جمجمه :(Burr Hole Surgery) در این روش، جراح یک یا چند سوراخ کوچک روی جمجمه ایجاد می کند تا خونی که جمع شده تخلیه شود. این روش معمولاً برای هماتومای مزمن یا تحت حاد که خونریزی آهسته تری دارند، به کار می رود.
- برداشتن بخشی از استخوان جمجمه :(Craniotomy) در مواردی که خونریزی شدید باشد یا هماتومای حاد باعث فشار زیاد بر مغز شده باشد، جراح بخش بزرگی از جمجمه را برمی دارد تا خون و لخته ها را به طور کامل خارج کند. این روش برای موارد پیچیده تر که تخلیه کامل خون ضروری است، استفاده می شود.
آنژیوگرافی در درمان ساب دورال هماتوما
با این که روش های جراحی سنتی بسیار مؤثر هستند، اما خطراتی مثل عفونت، آسیب به بافت های مغزی و عوارض ناشی از بیهوشی نیز دارند. به همین دلیل، در سال های اخیر روش های کم تهاجمی تر مانند آنژیوگرافی و آمبولیزاسیون عروق خونی به عنوان جایگزین های جدید معرفی شده اند که مزایای قابل توجهی دارند. در آنژیوگرافی، به جای باز کردن جمجمه، یک کاتتر از طریق شریان فمورال (واقع در کشاله ران) وارد عروق مغزی می شود و با هدایت تصویربرداری پیشرفته، پزشک به محل خونریزی دسترسی پیدا می کند. یکی از تکنیک های مؤثر در آنژیوگرافی برای درمان ساب دورال هماتوما آمبولیزاسیون عروق است. در این روش، پزشک با استفاده از مواد خاصی مانند چسب های پزشکی، رگ های کوچک که خونریزی می کنند را مسدود می کند تا خونریزی متوقف شود. این روش برای افرادی که نمی توانند جراحی های باز انجام دهند یا در معرض خطر بالای عوارض جراحی قرار دارند، یک گزینه ایمن و موثر محسوب می شود. دکتر رادنوش پشم فروش، فوق تخصص اینترونشنال نورورادیولوژی، یکی از پیشگامان و معدود پزشکان در ایران هستند که این روش را با موفقیت انجام می دهند. این تکنیک نوین، بدون نیاز به بیهوشی عمومی، با حداقل تهاجم و در کوتاه ترین زمان ممکن انجام می شود و بیمار می تواند با دوره نقاهت کوتاه تر و ریسک عوارض کمتر درمان شود.
مزایای جراحی از طریق آنژیوگرافی در مقایسه با روش های سنتی
در جدول زیر، مزایای جراحی از طریق آنژیوگرافی نسبت به روش های سنتی را بررسی می کنیم:
مزایا | جراحی سنتی (کرانیوتومی یا بور هول) | جراحی از طریق آنژیوگرافی (آمبولیزاسیون) |
میزان تهاجم | تهاجمی، نیاز به باز کردن جمجمه | کم تهاجمی، بدون نیاز به جراحی باز |
بیهوشی | نیاز به بیهوشی عمومی | بدون نیاز به بیهوشی عمومی |
دوره نقاهت | طولانی، چندین هفته تا ماه ها | کوتاه، معمولاً چند روز |
خطر عوارض | احتمال عفونت، خونریزی و آسیب مغزی | ریسک پایین تر عوارض جانبی |
مدت زمان بستری | طولانی، معمولاً چندین روز تا هفته | کوتاه، معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت |
دقت درمانی | بستگی به وسعت جراحی دارد | بسیار دقیق با هدایت تصویربرداری |
میزان خونریزی حین عمل | زیاد | حداقل خونریزی |
میزان درد بعد از عمل | زیاد | بسیار کم |
احتمال بازگشت بیماری | در برخی موارد بالا و نیاز به تکرار جراحی | کاهش احتمال بازگشت خونریزی |
کاندیدای مناسب برای درمان ساب دورال هماتوما با آنژیوگرافی
با این که درمان ساب دورال هماتوما با آنژیوگرافی و آمبولیزاسیون یک روش نوین و موثر است، اما برای همه بیماران مناسب نیست و تنها برخی از افراد می توانند کاندیدای مناسب برای آن باشند:
- بیمارانی با ساب دورال هماتومای مزمن یا تحت حاد که خونریزی به آرامی و طی چند هفته تا چند ماه شکل گرفته و نیاز به مداخله فوری جراحی ندارد.
- افراد مسن با خطرات بالای جراحی باز که به دلیل افزایش شکنندگی عروق، خطر خونریزی و ضعف بدنی، در معرض خطرات بیشتری هنگام جراحی باز قرار دارند.
- بیمارانی که به دلیل مشکلات قلبی یا سایر بیماری ها، داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین، هپارین یا آسپرین مصرف می کنند.
- افرادی که به دلیل بیماری های زمینه ای مانند مشکلات قلبی، ریوی یا کلیوی قادر به تحمل جراحی باز نیستند.
- بیمارانی که هماتومای آن ها به طور مداوم در حال افزایش نیست و در وضعیت نسبتاً پایداری قرار دارد.
- بیمارانی که به دنبال یک روش درمانی با دوره نقاهت کوتاه تر هستند.

مراجعه به پزشک متخصص برای درمان ساب دورال هماتوما
در روند درمان ساب دورال هماتوما، انتخاب یک پزشک متخصص و روش درمانی مناسب اهمیت زیادی دارد. دکتر رادنوش پشم فروش، فوق تخصص اینترونشنال نورورادیولوژی، یکی از پزشکان برجسته در این حوزه که با استفاده از روش های نوین، درمان این عارضه را با دقت و کمترین میزان تهاجم انجام می دهند. یکی از روش های پیشرفته ای که ایشان به کار می برند، آمبولیزاسیون از طریق آنژیوگرافی است که به عنوان جایگزینی برای جراحی های سنتی، بدون نیاز به ایجاد برش جراحی و بیهوشی عمومی انجام می شود و به توقف خونریزی و کاهش فشار مغزی کمک می کند. افرادی که با علائمی مانند سردردهای مداوم، تغییرات شناختی یا مشکلات تعادلی مواجه هستند، می توانند با مراجعه به دکتر پشم فروش از تخصص و تجربه ایشان برای دریافت مناسب ترین درمان استفاده کنند.